Spacer badawczy to forma konsultacji społecznych, której celem jest krytyczny audyt przestrzeni czyli „mapowanie konkretnych miejsc i elementów wymagających interwencji, badanie odczuć, potrzeb badanych dot. różnych aspektów przestrzeni”. Innymi słowy jest to narzędzie do zbierania pomysłów na ulepszenie danej przestrzeni wynikających z bezpośredniego jej doświadczania przez uczestników spaceru – z ich odczuć, opinii i potrzeb.
Spacery można prowadzić z różnymi grupami społecznymi i przyglądać się badanej w ten sposób przestrzeni pod różnymi kątami. Jest wyjątkowo przydatne do oceny dostosowania przestrzeni miejskiej do potrzeb pieszych z różnymi potrzebami i ograniczeniami w zakresie mobilności. W szerszym spojrzeniu można też oceniać prawidłowość rozwiązań na styku różnych funkcji przestrzeni, przeznaczonej do różnych celów, w tym do korzystania z różnych środków transportu.
Wnioski ze spacerów badawczych w założeniu powinny być przydatne dla lokalnych władz i dostarczyć informacje uzasadniające wprowadzanie zmian w ocenianej przestrzeni – w przypadku pilotażowych spacerów, których przeprowadzenie koordynował Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki chodziło o zebranie propozycji rozwiązań przyjaznych pieszym, służących poprawie warunków dla ruchu pieszego, a także dla ruchu rowerowego.
Scenariusz spacerów, wraz z kwestionariuszem do wypełniania w trakcie spaceru, został przygotowany przez dr hab. Przemysława Sadurę, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowcę Wydziału Socjologii, założyciela Fundacji Pole Dialogu. Wstępnym założeniem było wybranie tras, które są "miastem w pigułce" i na których można znaleźć zarówno rozwiązania dobre, jak i wymagające poprawy. Scenariusz zawierał listę problemów, na które prowadzący spacery mieli zwracać uwagę. Dotyczyły one jakości infrastruktury dla pieszych i rowerzystów, przejść dla pieszych, bezpieczeństwa w okolicach szkół, szczególnych potrzeb uczestników ruchu z różnego typu ograniczeniami, miejsc do wypoczynku, zieleni, oświetlenia itd. Jednak przede wszystkim prowadzący mieli odnotowywać to, co sami/e z siebie zauważą i odnośnie czego wyrażą opinię uczestnicy i uczestniczki spacerów.
Spacery zostały przeprowadzone przez lokalnych partnerów projektu „Promocja zeroemisyjnej mobilności poprzez mobilność aktywną, szkolne ulice i strefy czystego transportu” w trzech miastach – w Gdańsku zorganizował je Polski Klub Ekologiczny Okręg Pomorski, w Katowicach - Stowarzyszenie BoMiasto, w Lublinie – Towarzystwo dla Natury i Człowieka.
W Gdańsku uczestnicy spacerów zwracali uwagę między innymi na zbyt słabą jakość oznakowania, zły stan nawierzchni chodników i ich zbyt małą szerokość, źle zaprojektowane przejścia dla pieszych, problematyczne krzyżowanie się ciągów pieszych i rowerowych zwiększające ryzyko sytuacji konfliktowych i wypadków, brak ciągłości infrastruktury (chodnika), nie dostosowanie jej do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i osób z małymi dziećmi. Dostrzegli pozytywną rolę dostarczającej cienia zieleni i potrzebę jej ochrony. Ich opinie były bardzo zbliżone.
W Katowicach zauważono podobne problemy - z brakiem ciągłości infrastruktury (ścieżki rowerowej), zbyt małą szerokością chodników i ciągów pieszo-rowerowych, zajmowaniem przestrzeni chodników przez samochody, źle zaprojektowanymi przejściami dla pieszych i źle ustawioną sygnalizacją świetlną. Z krytyką spotkało się zagospodarowanie jednego z miejskich placów, zmienionego w wielki parking. Docenione zostały ograniczenia prędkości.
W Lublinie spacerujący również zgadzali się w większości kwestii – zwracali uwagę na rozwiązania nielogiczne lub niewygodne, jak przeszkody zwężające chodniki, zakaz ruchu pieszych, gdy ruch jest możliwy, czy zła organizacja prac remontowych bez potrzeby zamykająca chodnik tuż przed przejściem dla pieszych. Wszystkim przeszkadzały nierówne chodniki, a także zbyt wąskie chodniki przy miejscach parkingowych. Co do zasady popierali przyjęcie w planowaniu miejskiej mobilności założenia, że priorytetem jest zadbanie o potrzeby pieszych oraz ograniczanie zbędnego ruchu samochodowego, szczególnie w centrum miasta. Choć dla każdego z uczestników i każdej z uczestniczek kompromis w tej kwestii leżał w innym miejscu, to wszyscy wskazywali na potrzebę przesunięcia „środka ciężkości” w kierunku planów i decyzji bardziej sprzyjających pieszym i mniej skupionych na samochodach niż obecnie ma to miejsce. Większość zgadzała się, że ruch trzeba uspokoić.
Sprawozdania ze spacerów badawczych: Gdańsk, Katowice, Lublin.
Zdjęcie robót drogowych z Lublina, Towarzystwo dla Natury i Człowieka